روایت‌ پژوهی کودک کار شدن در شهر مشهد

پدیدة کودکان کار بیش از یک دهه است در ایران به مشکلی اجتماعی تبدیل شده است. این پدیده علی‌رغم جهان‌شمول‌بودن، ویژگی‌های خاصی در هر جامعه دارد. تحقیق حاضر فرایندهای تبدیل کودکان به کودکِ کار را بررسی و شناسایی می‌کند. بدین‌منظور، از روش روایت‌پژوهی برای یافتن این فرایندها و از تکنیک مصاحبة روایی به‌منظور دستیابی به روایت زندگی کودکان کار استفاده شده است. جامعة موردمطالعه در این تحقیق، کودکان کار ساکن در شهر مشهد در سال 1394 است. پس از انجام‌دادن پانزده مصاحبه با این کودکان، اشباع نظری حاصل شد و سپس بخش‌های متوالی و تقطیع‌بندی‌شدة مؤثر بر روی‌آوردن کودکان به کار به‌صورت خرده‌روایت استخراج شد و از این طریق فرایندهای کلی کودک کار شدن به‌صورت پیرنگ مشخص شد. براساس یافته‌های تحقیق می‌توان چهار فرایند کلی را برای کودک کار شدن درنظر گرفت که عبارت‌اند از: 1. فرایند کودکان خانواده‌های مهاجر دارای فقر اقتصادی؛ در این فرایند، فقر اقتصادی در کنار اعتیاد موجود در خانواده موجب استفاده از کودک به‌عنوان نیروی کار می‌شود. 2. فرایند کودکان خانواده‌هایی که خرده‌فرهنگ کارکردن در آن‌ها وجود دارد؛ در این‌گونه خانواده‌ها، کارکردن از کودکی در فرد نهادینه می‌شود و کودک به‌دلیل کسب مطلوبیت در خانواده به کارکردن روی می‌آورد. 3. فرایند کودکانی که والدین آن‌ها در قبال کودک خود بی‌مسئولیت‌اند؛ کودک در این‌گونه خانواده‌ها به‌دلیل کسب مزایای اقتصادی و اجتماعی برای خود به کارکردن روی می‌آورد؛ زیرا والدین بی‌مسئولیت کودک، شرایط رفاهی مناسبی را برای او فراهم نمی‌کنند. 4. فرایند کودکان خانواده‌هایی که خرده‌فرهنگ تکدی‌گری در بین آن‌ها وجود دارد. در این‌گونه خانواده‌ها کودک به کارکردن وادار می‌شود تا برای خانواده درآمد کسب کند. تحقیق حاضر بر آن است تا فرآیندهای تبدیل کودکان به کودکِ کار را بررسی و شناسایی نماید. بدین منظور از روش روایت‌پژوهی جهت یافتن این فرآیندها بهره جسته و از تکنیک مصاحبه روایی جهت دستیابی به روایت زندگی کودکان کار استفاده شده است. جامعه موردمطالعه در این تحقیق، کودکان کار ساکن در شهر مشهد در سال 1394 می‌باشد. پس از انجام 15 مصاحبه با این کودکان، اشباع نظری حاصل گردید و سپس بخش‌های متوالی و تقطیع‌بندی شده مؤثر بر روی آوردن کودکان به کار به‌صورت خرده روایت استخراج و از این طریق فرآیندهای کلی کودک کار شدن به‌صورت پی‌رنگ مشخص گردید. با توجه به یافته‌های تحقیق می‌توان چهار فرآیند کلی را برای کودک کار شدن در نظر گرفت که شامل: 1- فرآیند کودکان خانواده‌های مهاجر دارای فقر اقتصادی. 2- فرآیند کودکان خانواده‌هایی که خرده‌فرهنگ کار کردن در آن‌ها وجود دارد. 3- فرآیند کودکانی که والدین آن‌ها در قبال کودک خود بی‌مسئولیت‌اند. کودک در این‌گونه خانواده‌ها به دلیل کسب مزایای اقتصادی و اجتماعی برای خود به کار کردن روی می‌آورد زیرا والدین بی‌مسئولیت کودک، شرایط رفاهی مناسبی را برای او فراهم نمی‌کنند. 4- فرآیند کودکان خانواده‌هایی که خرده‌فرهنگ تکدی‌گری در این خانواده‌ها وجود دارد.